Geertruidenberg – Op initiatief van een aantal inwoners van Hollands oudste stad werd op 12 november 1974 de Oudheidkundige Kring ‘Geertruydenberghe’ (OKG) opgericht. Precies een halve eeuw later werd het gouden jubileumfeest, gehouden in Fort Sint Gertrudis. Zo’n 125 leden en speciale gasten waaronder de ex-burgemeesters Arie den Hartog (102 jaar!), burgemeester van 1978-1988 van de gemeente Geertruidenberg, Kees Leijten, van 1988-1993 en Matthieu Meijer van 2000-2012, genoten van een afwisselend programma met diverse hoogtepunten. Zo ontving de vereniging een Koninklijke Erepenning (in zilver), door burgemeester Marian Witte uitgereikt aan medeoprichter en erevoorzitter van de OKG Bas Zijlmans. Een ander hoogtepunt was de lezing van Wim Daniëls die vertelde over ‘dorpen, vroeger en nu’. Voor die lezing vond op het grote podium een bijzonder gesprek plaats tussen de in Aarle-Rixel geboren Daniëls en stadshistoricus Bas Zijlmans. Uit handen van Henk Hellegers, voorzitter van Brabants Heem, ontving de OKG een fraai jubileumbord en werd OKG-bestuurslid John François benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.

Door Jan Hoek

Naast de viering van het 50-jarig bestaan van de Oudheidkundige Kring ‘Geertruydenberghe’, was 2024, door een ‘verplichte’ verhuizing eind augustus, sowieso al een bijzonder jaar. De vereniging had vanaf 1997 als onderkomen de in De Schattelijn gevestigde voormalige officierswoning. Daarvoor maakte de vereniging gebruik van onder andere De Zalmstreek, De Veste en de door de OKG opgerichte Oudheidkamer in pand De Roos, later Museum De Roos. Doelstellingen van de vereniging zijn onder meer het stimuleren van een levendige belangstelling voor de geschiedenis van de stad Geertruidenberg en het onderzoeken en bestuderen van de plaatselijke geschiedenis. De Schattelijn was 27 jaar lang dan ook een passende huisvesting, want het was in het verleden een bierbrouwerij, militair hospitaal, havenkazerne, jeugdherberg, belastingkantoor, ambachtsschool en cultureel centrum met bibliotheek. Nadat de gemeente dat pand, evenals het voormalige Stadhuis aan de Markt, had verkocht aan Willem en Dieuwke Simonis, moest de OKG op zoek naar een andere locatie. Het werd met het in 1836 gebouwde Rijksmonument De Oude Wacht wederom een onderkomen met een eeuwenoude geschiedenis. De ook bij de jubileumviering aanwezige wethouder Mike Hofkens speelde daarbij namens de gemeente, eigenaar van het historische gebouw, een positieve rol. De OKG, die begon met zestien leden, telt tegenwoordig zo’n 200 leden, waarvan het merendeel aanwezig was bij de viering van het 50-jarig jubileum. Een flink aantal leden neemt ook deel aan de jaarlijkse voorjaarsexcursies naar historisch interessante steden in Nederland en Vlaanderen. De allereerste excursie vond plaats op 10 mei 1980, toen 26 leden met eigen vervoer op bezoek gingen bij de KMA in Breda. Vaste deelnemer aan de excursies, en actief vrijwilliger, is Jan Domenie. Hij overhandigde het bestuur in Fort Sint Gertrudis een dikke map boordevol foto’s van de door John François en Theo Schneijdenberg georganiseerde en zeer geslaagde jubileumexcursie die op 28 september plaatsvond aan boord van de superstille Z8 van rondvaartbedrijf Zilvermeeuw. Het boek zal worden opgenomen in de ruim 1500 boeken tellende bibliotheek van de OKG in De Oude Wacht, die elke maandagavond voor belangstellenden is geopend. Veel informatie, artikelen, foto’s e.d., over de vereniging zijn te vinden op de website van de vereniging: oudheidkundige-kring-geertruidenberg.nl.

Erepenning en jubileumbord

Dat de vereniging de gestelde doelstellingen ook daadwerkelijk nakomt, blijkt uit de woorden van burgemeester Marian Witte: “De goede naam van de vereniging is te danken aan de gedegen, zeer betrouwbare werkwijze bij het uitdragen van de geschiedenis van plaats en streek. De vereniging is nauw betrokken bij de maatschappij; ze verricht veel historisch onderzoek en deelt hun kennis met de eigen inwoners en ver daarbuiten door onder andere het uitgeven van boeken en publicaties en het houden van lezingen en tentoonstellingen.” Vervolgens reikte de burgemeester de Koninklijke Erepenning (in zilver) uit aan erevoorzitter Bas Zijlmans met de woorden: “Deze onderscheiding is een ereteken dat het respect en de waardering symboliseert die de koning heeft voor de bijzondere verdiensten van de Oudheidkundige kring ‘Geertruydenberghe’.” Henk Hellegers, voormalig burgemeester van achtereenvolgens de gemeenten Dussen, Werkendam en Uden, was aanwezig in zijn functie als voorzitter van Brabants Heem. Bij deze stichting zijn 123 heemkunde-organisaties aangesloten. In zijn vaak humoristische toespraak ging hij in op de vele activiteiten van de OKG en de betrokkenheid bij de instandhouding van het monumentale karakter van de voormalige vestingstad. In zijn toespraak sprak hij de hoop uit dat de bestuurlijke problemen binnen de OKG snel opgelost zijn. Daar wordt aan gewerkt, want op de Algemene Ledenvergadering van 21 november zal de koers naar de toekomst het voornaamste agendapunt zijn. Een belangrijke uitdaging daarbij is het enthousiasmeren van jongeren voor de geschiedenis van hun eigen woon- en leefomgeving. Door de interne problemen nam bestuurslid John François, die samen met erelid Joke Serraris een belangrijke rol heeft gespeeld bij de organisatie van jubileumviering, het door Brabants Heem geschonken jubileumbord in ontvangst.

Het dorp, vroeger en nu

Hij is schrijver van ruim honderd boeken, taalkundige, cabaretier, tv-presentator en, zoals duidelijk werd tijdens zijn lezing over ‘Het dorp, vroeger en nu, een zeer begenadigd spreker. Daarbij kan, zo bleek tijdens de Jubileumviering, ook het woord interviewer aan worden toegevoegd. Het gesprek met de 89-jarige stadshistoricus Bas Zijlmans verveelde dan ook geen moment. Het gaat hier natuurlijk om Wim Daniëls, die met de nodige subtiele humor en luchtigheid vertelde over het dorp van vroeger en nu. Hij ging onder meer uitgebreid in op bijzondere dorpsfiguren zoals zijn voormalige buurvrouwen Drika en Janske, de werkzaamheden van de smid, het boerenleven en het verdwijnen van de kleine kruidenier en de dorpscafés. “Je kunt een plaats alleen een dorp noemen als de mensen die er wonen zeggen dat het een dorp is. Mensen hebben vaak gezegd dat een dorp een plaats is die geen stadsrechten heeft, maar het stelsel van stadsrechten bestaat al sinds 1851 niet meer. Ook al gaan veel plaatsen die ooit stadsrechten kregen daar nog wel prat op, hoe klein ze ook zijn. Het dorp is zeker niet dood, maar is noodgedwongen wel veranderd”, concludeert Wim Daniëls tot slot. En ondanks sommige woorden van de gastspreker, zo blijkt tijdens de gezellige na-borrel in de Admiraalszaal, blijft Geertruidenberg voor de vele aanwezigen ‘gewoon’ Hollands oudste stad.