Schrijven doe ik graag en veel, maar een lezer ben ik niet. Eigenlijk beperkt mijn ‘inname’ van literatuur zich tot de zomervakantie; dan gun ik mezelf de tijd om er een boek bij te pakken. En literatuur… eigenlijk zijn het vooral muziek georiënteerde boeken die ik dan lees. Zo ook deze vakantie in Zweden toen ik me tegoed deed aan ‘Henny Vrienten’ van Leo Oldenburger.

Prima boek hoor, zeker als je, net als ik, groot liefhebber van Vrienten bent. Maar een bestseller… wat mij betreft niet echt. Als je het mij vraagt, wordt de Tilburgse zanger iets te veel de hemel in geprezen; dat gaat na 60 pagina’s wat tegen staan. Neemt niet weg dat het werk van Oldenburger wel een goed beeld geeft van de diversiteit aan werk van de hand van Henny Vrienten. Want dat hij veel meer was dan alleen de charismatische frontman van Doe Maar was al lang duidelijk.

Het is wel aan dit boek te wijten dat ik het eerste iconisch soloalbum ‘Geen ballade’ van Henny Vrienten deze week een verdiend podium wil geven. Dat wilde ik al langer, maar een fantastisch concert van de Veulpoepers vorige week in het Oisterwijkse natuurtheater trok me over de streep. Hoe dan??? Toegegeven: op het eerste gezicht lijken die twee niets met elkaar te maken te hebben. Maar toch deed Henny Vrienten in 1984 precies hetzelfde als de Veulpoepers een paar jaar eerder: je onvrede en angst uiten over de politiek en de maatschappij.

‘Geen ballade’ is een verzameling liedjes van een artiest die een dikke punt wil zetten achter zijn hectische periode met Doe Maar. Nummers met thema’s als angst, roddelpers en de schijn van de roem laten een beschadigde liedjesschrijver horen die klaarblijkelijk helemaal niet op z’n plek zat als popidool voor veelal jonge meisjes. “Het was voor mij een ontsnapping aan een verstikkende situatie”, laat Vrienten weten in zijn eigen boek ‘Tussen de regels’. “Op het toppunt van onze roem was niets meer hetzelfde, niemand was meer hetzelfde. Iedereen wil wat van je; dat sloopt je.”

Misverstand

Mijns inziens het beste nummer van ‘Geen ballade’ is ‘Misverstand’. Gelukkig wijdde het RVU-programma De Bron in 1984 een uitzending aan de totstandkoming van de eerste soloplaat van Henny Vrienten. In ‘Timmeren aan de melodie’ vertelt Henny over zijn muziek, hoe hij aan de melodieën komt, waar hij inspiratie vandaan haalt voor zijn teksten en hoe hij dat smeedt tot een geheel. Gave docu die een uniek beeld geeft van de werkwijze van Vrienten in die periode. Centraal in de docu staat het nummer ‘Misverstand’ dat op moment van opname niet meer is dan een melodie en wat flarden tekst.

“Ik stemde op de man die wel zou zorgen dat het zou veranderen het liefst nog morgen wat een beetje tegenviel, want alles bleef bij het oude. En nu is iedereen ineens heel kwaad op mij, halen er Franco en Mussolini bij. Dat had ie niet verteld, hij zei: “Ik ben te vertrouwen.” Misverstand, het is een misverstand, meneer geloof me ik wist nergens van. Het is een misverstand, een misverstand. Oh had ik dat nou maar geweten dan had die man daar nooit gezeten.”

‘Misverstand handelt over de opkomst van extreemrechts in Nederland en dan specifiek de Centrumpartij van Janmaat. In de aflevering van De Bron steekt Vrienten niet onder stoelen of banken dat hij zich daar veel zorgen over maakt. Eigenlijk wat de Veulpoepers net daarvoor ook al deden en waarom ze nu weer bij elkaar zijn gekomen als muzikaal protest tegen partijen als PVV en BBB. Waar Vrienten op het album ‘Geen ballade’ veelal ingetogen zingt, klinkt in ‘Misverstand’ vooral ongenoegen en agressie door.

“U zegt nu wel dat ik discrimineer, maar kijkt u nou eens in mijn straat meneer. Er zijn er veel te veel en tja, ze leven zo anders. Persoonlijk heb ik echt niets tegen hen dus zeg u niet dat ik fascistisch ben. Ik weet al zijn ze bruin, soms zijn het ook Nederlanders.”

Roddelpers

Iconisch nummer dus dat helaas van alle tijden is. Maar ‘Geen ballade’ heeft veel meer te bieden. De titelsong is een regelrecht liefdesliedje dat Vrienten later nog in duet met Herman Brood Engelstalig opnam als ‘No ballad’. Leuke single hoor, die ‘Geen ballade’, op onnavolgbare ‘Vrienten-toon’ gezongen. Maar spannender zijn nummers als ‘Ketchup’ (over de twijfelachtige status van de Nederlandse filmindustrie) en ‘Bedmensen’ (een ‘bang’ liedje over een volwassen man die het liefst thuis veilig in zijn bed blijft liggen). Het bekende ‘Als je wint’ met Herman Brood schetst de schijnvertoning van vrienden om je heen als je eenmaal roem bereikt hebt. Topper is wat mij betreft ‘Naar verluidt’ waar Vrienten de roddelpers te kijk zet die hem de jaren daarvoor het leven zo zuur maakte.

“Er wordt gezegd er wordt gefluisterd, ik heb gehoord dat naar verluidt. De koningin haar hand bezeerde bij het schillen van wat fruit. Jos Bink is overspannen want zijn reu bleek plotseling een teef toen op z'n feestje voor de jetset Tarzan aan het jongen bleef. Maar dokter, ik kan niet slapen als het donker wordt. Gezichten op 't behang wat duurt de nacht toch lang.”

Mijn tip voor deze week: luister ‘Geen ballade’ eens op Spotify. Niet op de achtergrond terwijl je de aardappels aan het schillen bent, maar gewoon even bewust met de koptelefoon op. Probeer de donkere jaren tachtig als achtergrond in je hoofd te krijgen en laat de liedjes de rest doen. Sluit af met het instrumentale ‘Amstel Hotel 13.00 uur’: de open sollicitatie van Vrienten voor een carrière in de filmmuziek die hem later veel prijzen en aanzien op zou leveren. ‘Geen ballade’ was voor Henny Vrienten de juiste plaat op het juiste moment en blijkt na veertig jaar nog altijd actueel. Parel!

Marcel Donks, muziekliefhebber